Հարցեր

• Ինչո՞ւ Տիգրան  արքայազնը որպես պատանդ  ուղարկվեց  Պարթևստան։
• Ե՞րբ և ինչպե՞ս  է տեղի ունեցել Ծոփքի վերամիավորումը Մեծ Հայքին։

Աղբյուրներ
Հայոց  պատմության  դասագիր, էջ 85-87
Տեսաֆիլմ
https://youtu.be/rMKSXIaXpaI

ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾԻ ՏԵՐՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ

• Ինչու՞ Տիգրան Մեծին  չհաջողվեց  իր թագավորությանը  միացնել Փոքր Հայքը։

Պարթևստանի և Մեծ Հայքի միջև տեղի է ունենում ճակատամարտ, հայերը պարտվում են։ Պարթևները պահանջում են պատանդ տալ արքայազնին։ Քանի որ արքա Արտավազդ 1-ինը չուներ զավակ, պատանդ են տալիս նրա եղբոր որդուն՝ Տիգրանին։

• Ե՞րբ և ինչպե՞ս  է տեղի ունեցել Ծոփքի վերամիավորումը Մեծ Հայքին։

Ք․ ա․ 94 թվականին Տիգրան 2-րդը պարտության մատնեց Ծոփքի արքա Արտաշես Երվանդունուն և Ծոփքը վերամիավորեց Մեծ Հայքին։

ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾԻ ՏԵՐՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ

• Ինչու՞ Տիգրան Մեծին  չհաջողվեց  իր թագավորությանը  միացնել Փոքր Հայքը։

Տիգրան Մեծին  չհաջողվեց  իր թագավորությանը  միացնել Փոքր Հայքը, քանի որ Փոքր Հայքը ք․ա․112 թվականին միացվեց Պոնտոսին։
• Ներկայացրեք հայ-պոնտական հարաբերությունները։

Պոնտոսը և Մեծ Հայքը դաշնակիցներ էին։ Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ IV-ը իր ծրագրերը կապում էր Արևմուտքի հետ։ Իսկ Տիգրան II-ը ցանկանում էր ընդլայնել Պոնտոսի տարածքը դեպի Հայաստանից արևելք, հարավ և հարավ-արևմուտք ընկած տարածքները։ Պոնտոսի և Հայաստանի շահերը համընկնում էին։ Նրանց պետք էր հզոր թիկունք, որ պայքարեին Հռոմի և Պարթևստանի դեմ։ Ք․ա 94 թվականի Պոնտոսը և Մեծ Հայքը դաշինք են կնքում։ Տիգրան II-ը ամուսնանում է Միհրդատի դուստր՝ Կլեոպատրայի հետ։
• Ներկայացրեք  հայ-պարթևական  պատերազմի արդյունքները։

Ք․ա․ 87 թվականին Տիգրան II-ը արշավեց Պարթևստանի դեմ։ Արդյունքում պարթևական արքունիքը զիջեց Մեծ Հայքին Տիգրան II-ի կողմից գրաված տարածքները և շնորհեց նրան «արքայից արքա» տիտղոսը։

Աղբյուրներ
Հայոց պատմության դասագիրք, էջ 88-90

Տիգրան Բ Մեծ

Տեսաֆիլմ

1. Տրված բառերը դարձրո՛ւ հոգնակի և տեղադրի՛ր նախադասությունների մեջ:

Սուզանավ, ծովախորշ, լողափ, մանր, ծովափիղ, արկղ:

ծովափղերը ավելի փոքր են, քան բծավոր փոկերը:

Փոկերն ափից շատ հեռու չեն գնում, մեծ մասամը ծովախորշերի  ու գետաբերանների մոտ են հանդիպում:

Խորտակված Սուզանավերի անձնակազմերը փրկելու համար հատուկ սարք են ստեղծել, որն անվանում են Մոմսենի փրկարար զանգ:

Այս ու այն կողմ թափթփված արկղները հուշում էին, որ երեկոն սովորական ավարտ չի ունեցել:

Մայրը խոշոր ելակներն ընտրեց մուրաբայի համար, իսկ մանրներով տորթը զարդարեց:

Մարդկանց շնաձկներից պաշտպանելու համար հատուկ ցանցեր են դրել Հարավային Աֆրիկայի, Ավստրալիայի, Մեքսիկական ծոցի բոլոր լողափների երկարությամբ:

2. Փակագծերում տրված բառերը պահանջվող թվով դի՛ր (եզակի կամ հոգնակի) և համապատասխանեցրո՛ւ նախադասությանը:

Կան ջրային խուզարկողներ(«խուզարկու»), որոնք (որ) ծովերի (ծով) ու օվկիանոսներում (օվկիանոս) գանձերն (գանձ) են որոնում: Հայտնի են հեքիաթային հաջողություններ (հաջողություն): Վագներն իր ընկերների (ընկեր) հետ Ֆլորիդայի ափի(ափ) մոտ խորտակված իսպանական նավ(նավ) ավելի քան միլիոն դոլար արժողությամբ (արժեք) գանձեր (գանձ) է գտել: Բայց ավելի մեծ թվեր (թիվ) են կազմում այնպիսի որոնողներ (որոնող), որ (որ) չեն կարողանում նույնիսկ որոնումների (որոնում) ծախսը (ծախս) փակել:

3.Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր տրված բառերով:

Բնակչություն, զորք, երամ:

Մի երկրի բոլոր զինվորները-զորք
 միասին թռչող թռչուններր-երամ
 մի երկրի բոլոր քաղաքների ու գյուղերի բնակիչները-Բնակչություն

Արծիւ եւ նետ

Արծիւն երթայր յերկինս, եւ հարին զնա նետիւ: Եւ նա զարմացաւ, թէ ո՞վ զայս արար:

 Հայեցաւ եւ ետես զնետն` զփետուրն իւր եւ ասէ.

 — Վա՛յ ինձ, զի յինէն է պատճառ սպանման իմոյ:

Բառարան

երթայր — գնում էր

յերկինս — երկնքում

հարին — խփեցին

զնա — նրան

նետիւ — նետով

արար — արեց

հայեցաւ — նայեց

ետես — տեսավ

իւր — իր

ասէ — ասում է

զի — որ, որովհետև, քանի որ

Հարցեր և առաջադրանքներ

1.Ճիշտ կարդա այս բառերը.

յերկինս, յինէն, իմոյ, զնա, զնետն, զփետուրն, իւր:

2.Աշխարհաբար դարձրու այս բառակապակցությունները.

զփետուրն իւր-իր փետուրից
, պատճառ սպանման իմոյ-իմ սպանության պատճառը:

3.Առակն աշխարհաբար դարձրու:

Արծիվը և նետը

Արծիվը գնում էր երկնքով, երբ խփեցին  նրան նետով: և նա զարմացավ, թէ ո՞վ այս արեց: Նայեց և տեսավ այն իր փետուրից է.

 — Վա՛յ ինձ, քանի որ ես եմ իմ սպանության պատճառը:

4.Կարդա առակն առանց երկրորդ նախադասության: Առակի բովանդակությունը փոխվե՞ց:

5.Բացատրիր զարմացաւ բառի գործածությունը (բառը ճիշտ և տեղի՞ն է գործածված):

•Ինչպե՞ս և ե՞րբ տեղի ունեցավ Սելևկյան պետության անցումը Տիգրան Մեծի իշխանությանը։

Ք․ա 83թ․ Տիգրան մեծը բազմեց Սելևկյանների գահին և իշխեց 17 տարի։Սելևկյան ավագանին և ժողովուրդն էր խնդրել իրեն դառնալ իրենց արքան։ Այդպիսով, երբեմնի Հայաստանի թշնամին՝ Սելևկյան տերությունը ենթարկվեց Հայոց տերության գերիշխանությանը։

• Ի՞նչ քաղաքականություն էր վարում Տիգրան Մեծը Փյունիկյան քաղաքների նկատմամբ։

Ք․ա 81թ․ փյունիկյան քաղաքների գրավումից հետո տիգրան մեծը նրանց շնորհեց <<ազատութուններ>>

՝լայն ինքնավարություն։Այդ փյունիկյան քաղաքների թվում էր նաև Բերիթը, որը այսօրվա Լիբանանի բեյրութ մայրաքաղաքն է։ Փյունիկյան քաղաքները ի շնորհակալություն շնորհված ինքնավարության փոխեցին իրենց օրացույցները, դառձրին սկիզբը ք․ա․ 81 թվականը։

• Ի՞նչ հարաբերություններ ուներ Եգիպտոսը Տիգրան Մեծի տերության հետ։

Տիգրան մեծը Եգիպտոսի հետ ուներ բարեկամական հարաբերություններ։

Հայոց պատմության դասագիրք, էջ 93-95
Տեսաֆիլմ
https://youtu.be/rMKSXIaXpaI

Լրացուցիչ առաջադրանքներ՝1203-բ,դ,զ; 1204-բ,դ,զ; 1205-բ,դ; 1206-բ,դ; 1219; 1220

1203. Հաշվե՛ք և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև տասնորդականները.
      դ) (9,4 – 8,7) ⋅ 1,4=3.8=4
      բ) 5,6 ⋅ (7,4 – 3,9)= 17.80=18
      զ) (12,1 – 5,73) ⋅ 0,1=0.637=0.7

1204. Թվերը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները, ապա կատարե՛ք հաշվումները.
      դ) 11,4444 : 3,52222==11.44:3.52=3.25
      բ) 24,35907 – 14,4346=24.36-14.43=9.93
      զ) (17,6249 – 2,6951) : 3,729=(17.62-2.70) : 3.80=14.9238

1205. Կատարե՛ք հաշվումները` թվերը նախապես կլորացնելով մինչև
      տասնորդականները, ինչպես նաև առանց կլորացնելու, ապա
      համեմատե՛ք ստացված արդյունքները.
      
      բ) (13,99 – 1,95) : (1,58 + 1,43)=4
      (14-2):(2+1)=4
      4=4
      դ) 10,54 : 21,08 – 0,048 : 0,48=0.4
      
      10.6:21-0.5:0.5=0.6

1206. Կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները և համեմատե՛ք
      թվերը.
      , դ) 12,129 և 12,131,
      12.13=12.13
      բ) 2,254 և 2,256,
      2.25<2.26

1219. Հետևյալ թվերը դասավորե՛ք աճման կարգով.
      20-ի 7 %-ը, 15-ի 8 %-ը, 90-ի 3 %-ը, 100-ի 5 %-ը։
      
      100-ի 5 %-ը, 90-ի 3 %-ը, 20-ի 7 %-ը, 15-ի 8 %-ը:

Գծե՛ք մի քառանկյուն, որի անկյուններից երկուսը բութ լինեն։

1203. Հաշվե՛ք և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև տասնորդականները.
      ա) 0,1 ⋅ (81,34 + 6,73) =8,807=8,8
      , ե) (8,5 + 6,12) ⋅ 2,3=33.626=33.7
      գ) (3,4 + 2,01) ⋅ 1,2=5.812=5.9
1204. Թվերը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները, ապա կատարե՛ք հաշվումները.
      ա) 2,9519 + 0,24159,=2,95+0.24=3.19
      ե) 3,509 ⋅ (0,7654 – 0,333)=3.5x(0.8-0.2)=2.1
      գ) 43,927 ⋅ 0,00609,=44×0,7=30.8
1205. Կատարե՛ք հաշվումները` թվերը նախապես կլորացնելով մինչև
      տասնորդականները, ինչպես նաև առանց կլորացնելու, ապա
      համեմատե՛ք ստացված արդյունքները.
      ա) (3,26 + 2,045) ⋅ (0,376 – 0,18)=5,309×0,196=10,40564=10.3
      գ) 4,026 ⋅ 3,828 + 2,106 ⋅ 0,99, =15,411528+2.08494=17.420022=17.4
1206. Կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները և համեմատե՛ք
      թվերը.
      ա) 0,136 և 0,144, ,
      , ե) 7,9951 և 8,0049,
      գ) 3,769154 և 3,767002,

Մեր կողմերում օգոստոսը մոռի ամենալավ ժամանակն է։Ինչքա՜ն մոռ, հաղարջ կա մեր անտառներո՜ւմ… Ամեն մի բացատ, մեծ թե փոքր, լիքն է մոռի թփերով։ Բայց ամենից շուտ հասնում է Բնձորա մոռը, որովհետև տեղը տաք է, արևոտ։Բնձորը, սակայն, մեր գյուղից բավական հեռու է։ Այնտեղից մոռ բերելու համար մերոնք երեկոյան գնում են, գիշերը մնում Բնձորա անտառում, որ առավոտը, արևածագից առաջ, սկսեն մոռի քաղը, որպեսզի կարողանան ճաշից հետո վերադառնալ։Մի անգամ, ահա, ընկերներս ինձ տարան Բնձոր, որ գիշերը մնանք և առավոտը վաղ մոռ քաղենք։Ես շատ անգամ էի եղել անտառում, բայց առաջին անգամն էր, որ պիտի գիշերեի այնտեղ։Ես առհասարակ անտառ շատ եմ սիրում։ Սիրում եմ նրա զովը, նրա խշշոցը, նրա փոթորիկը և նրա վեհ լռությունը։

«Այո,  ես  այնքան  խիտ  օրակարգ  ունեմ,  որտեղի՞ց  կարդալու  ժամանակ  գտնեմ:  Ումի՞ց  խլեմ՝  ընկերների՞ց,  հեռուստացույցի՞ց,  ճամփորդությունների՞ց,  ընտանեկան  հավաքների՞ց,  դասերի՞ց»:
Որտեղի՞ց  կարդալու  ժամանակ  գտնել:
Լուրջ  պրոբլեմ  է,  որը,  սակայն,  պրոբլեմ  չէ  բնավ:
Որքան  հաճախ  է  առաջանում  «երբ  կարդալ»  հարցադրումը,  նշանակում  է՝  այդքան  չկա  նաև  կարդալու  ցանկություն:  Եթե  մտածենք,  կտենենք,  որ  կարդալու  ժամանակ  ոչ  ոք  երբեք  չունի.  չունեն  փոքրերը,  պատանիները,  մեծերը:  Կյանքը  կարդալու  համար  անվերջանալի  խոչընդոտ  է:
—  Կարդալ…Ուրախությամբ  կկարդայի,  բայց  աշխատանքս,  երեխաները,  կենցաղային  հոգսերը.  Ժամանակ  չկա:
—  Ինչպես  եմ  ձեզ  նախանձում,  որ  կարդալու  ժամանակ  ունեք:
Իսկ  ինչո՞ւ  այն  մյուսը,  որն  աշխատում  է,  վազում  խանութներով,  երեխաներ  մեծացնում,  մեքենա  վարում,  երեք  տղամարդու  հետ  սիրախաղ  անում,  ատամնաբույժի  մոտ  գնում,  մեկ  շաբաթից  պատրաստվում  տեղափոխվել.  ինչո՞ւ  նա  ունի  կարդալու  ժամանակ,  իսկ  միայնակ  բարոյախոսը  չունի:
Կարդալու  ժամանակը  միշտ  գողացված  ժամանակն  է:  Ումի՞ց  գողացված:  Ասեմ,  գողացված՝  ապրելու  պարտավորությունից:
Կարդալու,  ինչպես  և  սիրելու  ժամանակը,  լայնացնում  է,  մեծացնում  է  րոպեներից  և  վայրկյաններից  կազմված  ժամանակը:
Եթե  սերը  ստիպված  լինեինք  դիտարկել  ժամանակի  բաշխման  տեսանկյունից,  ո՞վ  կհամարձակվեր  սիրել:  Ո՞վ  ունի  սիրահարված  լինելու  ժամանակ:  Միևնույն  ժամանակ  ինչ-որ  մեկը  երբևէ  հանդիպե՞լ  է  սիրահարվածի,  ով  սիրելու  ժամանակ  չի  գտնում:
Երբեք  կարդալու  ժամանակ  չեմ  ունեցել,  բայց  ոչ  մի  բան,  երբեք  չի  կարողացել  խանգարել  ինձ  դուր  եկած  վեպը  կարդալուն:
ԸՆթերցանությունը  չի  կապվում  հասարակական  կյանքի  ձևաչափի  հետ,  այն,  ինչպես  և  սերը,  կենսակերպ  է:  Հարցն  այն  չէ,  թե  ես  ունեմ  կարդալու  ժամանակ  (  ժամանակ,  որն  ի  դեպ  ոչ  ոք  ինձ  չի  տա),  այլ  այն՝  կնվիրեմ  ես  ինձ  ընթերցող  լինելու  երջանկությունը,  թե  ոչ:

Հեղինակ՝ Դանիել Պենակ

Առաջադրանքներ

• Դուրս գրի՛ր անհասկանալի բառերը, բացատրի՛ր: 
• Դուրս բեր կարևոր մտքերը,  մեկնաբանիր:
   
  Կարդալու,  ինչպես  և  սիրելու  ժամանակը,  լայնացնում  է,  մեծացնում  է  րոպեներից  և  վայրկյաններից  կազմված  ժամանակը:
  
• Ի՞նչ եզրակացության եկար ստեղծագործությունը կարդալիս: 
  եթե դու ուզում ես դու պիտի անես չպիտի ոչմեկին լսես։
  
• Բացատրի՛ր վենագիրը: 

Լրացուցիչ առաջադրանքներ՝1200-բ,դ,զ; 1202-բ,դ; 1214; 1215-բ,դ; 1216;

1200. Գրե՛ք այն բոլոր թվանշանները, որոնք աստղանիշի փոխարեն
      գրելու դեպքում կլորացումը ճիշտ կատարված կլինի.
      
      բ) 0,31 ≈ 0,3 ,
      0,32 ≈ 0,3 ,
      0,33 ≈ 0,3 ,
      0,34 ≈ 0,3 ,
      0,35 ≈ 0,3 ,
      դ) 25,035 ≈ 25,04
      25,036 ≈ 25,04
      25,037 ≈ 25,04
      25,038 ≈ 25,04
      25,039 ≈ 25,04
      , զ) 800,001 ≈ 800
      800,002 ≈ 800
      800,003 ≈ 800
      800,004 ≈ 800
      800,005 ≈ 800
      
      
      
1201. Հաշվե՛ք և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները.
      բ) 12,4589 – 6,27 + 1,395,=7,58
      դ) 0,1 – 0,01 – 0,001=0,09
      
      

Ճի՞շտ է արդյոք կազմված հետևյալ աղյուսակը.

1 Ճիշտ
2 սխալ

3 Ճիշտ

4 սխալ

1215. Լուծե՛ք հավասարումը.
      դ) (x – 90) – 617 = 1000,
      x-90=1000+617
      x=1000+617+90
      x=1707
      բ) (x + 10) – 56 = 344,
      x=344+56-10
      x=390
      զ) 405 + (x + 394) = 2505։
      x=2505-394-405
      x=1706

Գրե՛ք երկու կանոնավոր և երեք անկանոն կոտորակներ, որոնցից յուրաքանչյուրի համարիչի և հայտարարի գումարը հավասար է 18‐ի։
|կանոնավոր
8/10
7/11

անկանոն

9/9

10/8
11/7

Տրդատ l-ի գահակալումը

• Ե՞րբ է սկսվել և քանի՞ տարի է տևել հայ-պարթևական պատերազմն ընդդեմ Հռոմեական կայսրության։

Հայ-պարթևական պատերազմը ընդդեմ Հրոմի կայսրության սկսվեց 54 թվականին և տևեց 10 տարի։

• Ո՞վ էր Կորբուլոնը։ Ե՞րբ գրավեց Արտաշատը։

Կորբուլոնը հռոմեական զորավար էր, որն իր զորքով ներխուժեց Մեծ Հայք և 58 թվականին գրավեց Արտաշատը։

• Ի՞նչ հետևանքներ ունեցավ Հռանդեայի ճակատամարտը։

62 թվականին Արածանիի ափին՝ Հռանդեա վայրում Պետոսի գլխավորությամբ հռոմեական զորքերը պարտություն են կրում հայ-պարթևական զորքերից և այդ ճակատամարտի շնորհիվ Տրդատ I-ը հետագայում գահակալում է։
• Ներկայացրեք Տրդատի թագադրման պատմությունը։

Վաղարշի պատգամավորությունը ժամանում է Հռոմ, սակայն Ներոն կայսրը հայտարարում է, որ կթագադրի Տրդատին, եթե նա անձամբ գա Հռոմ։ Տրդատը համաձայնում ՝, պայմանով՝  որ հաշտության պայմանագիրը կնքվի Ռանդեայում։ 64 թվականին Կորբուլոնը վերստին արշավում է Հայաստան։ Ռանդեայում կնքվում է հաշտության պայմանագիր և Տրդատը խոստանում է գահը ստանալ Հռոմում՝ Ներոն կայսրից։ 65 թվականին  Տրդատը մեկնում է Հռոմ և Հռոմում թագադրվում է։ Ներոնը Տրդատին ճանաչում է Հայաստանի թագավոր։ Նա նաև մեծ գումար և արհեստավորներ է տրամադրում Արտաշատը վերականքնելու համար։

Տրդատը գալիս է Հայստան 66 թվականին և գահակալում ՝ 12 տարի՝ մինչև 78 թվականը։ Նհա գահակալության տարիներին Հայաստանի արտաքին և ներքին վիճակը կայուն էր։ Տրդատը վերականգնում է Արտաշատը և կառուցում է Գառնու տաճարը։

Աղբյուրներ
Հայոց պատմության դասագիրք, էջ 118-123

Տեսաֆիլմ